با داغشدن بحث و مقایسه ضرر ویپ و قلیان، از یکسو، علاقهمندان به تکنولوژی ویپ آن را جایگزینی بیخطرتر برای دخانیات سنتی معرفی میکنند و از سوی دیگر، مصرفکنندگان قلیان همچنان آن را بخشی از فرهنگ و آیین اجتماعی میدانند. اما واقعیت علمی چیست؟ آیا ویپ واقعا کمخطرتر است؟ قلیان چقدر به سلامتی آسیب میزند؟ در این مقاله تلاش میکنیم برای رسیدن به پاسخی دقیق و علمی، تمام فاکتورهای مؤثر، ازجمله مواد مصرفی، نحوه استفاده و تأثیرات کوتاهمدت و بلندمدت را بررسی کنیم.
روند محبوبیت ویپ و قلیان در ایران و جهان
طی بیست سال گذشته، مصرف ویپ و قلیان در نقاط مختلف جهان افزایش قابلتوجهی داشته است. در جوامع غربی، ویپ بهعنوان جایگزینی مدرن و ظاهرا کمضرر برای سیگار شناخته شده، در حالیکه در کشورهای خاورمیانه، بهویژه ایران، قلیان در شمایلی تازهتر، بهعنوان بخشی از فرهنگ جمعی و سنتهای تفریحی ریشهدار، مورد مصرف قرار میگیرد. اما تفاوت در کاربرد و نگرش، موضوع مقایسه ضرر ویپ و قلیان را به مسئلهای فراتر از سلامت، یعنی یک چالش اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده است.
تصور عمومی درباره «کمضرر بودن» ویپ یا قلیان
بسیاری تصور میکنند ویپ بهدلیل عدم احتراق تنباکو، کمضررتر از قلیان یا سیگار است. در مقابل، قلیان نیز بهدلیل عبور دود از آب، در نگاه عمومی آسیب کمتری نسبت به سیگار دارد. اما این باورها چقدر بر پایه دادههای علمی هستند؟ با مقایسه ضرر ویپ و قلیان، به بررسی دقیق این تصورات رایج میپردازیم.
تعریف ویپ و قلیان
تعریف ویپ و قلیان
در مسیر مقایسه ضرر ویپ و قلیان، نخست باید به درک درستی از ساختار و عملکرد این دو وسیله برسیم. گرچه هر دو بهمنظور استنشاق نیکوتین یا بخار طعمدار مورد استفاده قرار میگیرند، اما تفاوتهای بنیادینی در نحوه عملکرد و ترکیبات مصرفی آنها وجود دارد.
ویپ چیست و نحوه عملکرد آن
ویپ یا سیگار الکترونیکی، دستگاهیست که با استفاده از باتری، مایع نیکوتیندار (اغلب همراه با طعمدهندهها) را به بخار تبدیل میکند. این بخار از طریق دهان به ریه وارد میشود و همانند دود سیگار، نیکوتین را به بدن میرساند. بسیاری از مدلهای ویپ قابل شارژ و قابل تنظیم هستند و مایع مصرفی آنها قابل تعویض است.
قلیان چیست و روش استفاده از آن
قلیان یک ابزار سنتیست که برای مصرف تنباکوی معطر طراحی شده است. در آن، ذغال روی تنباکو قرار میگیرد و دود حاصل از سوختن تنباکو از مسیر آب عبور کرده و سپس از طریق شلنگ به دهان فرد میرسد. اجزای مختلف قلیان شامل سری، تنه، بدنه، محفظه آب و شلنگ است. در این میان، استفاده از شلنگ قلیون بهعنوان یکی از اجزای اصلی، تأثیر مستقیمی بر کیفیت، سلامت و تجربهی مصرف دارد.
نیکوتین، افزودنیها، طعمدهنده ها در قلیان
مواد دخیل — نیکوتین، افزودنیها، طعمدهنده ها در قلیان
در ویپها، مایع مصرفی معمولا شامل نیکوتین، پروپیلن گلایکول، گلیسیرین گیاهی و طعمدهندههای شیمیایی است. اما در قلیان، تنباکوی طعمدار با درصدی از نیکوتین، شکر و اسانسهای مصنوعی همراه است. همچنین، بهدلیل استفاده از ذغال، ترکیباتی نظیر مونوکسیدکربن و فلزات سنگین نیز در دود قلیان وجود دارد که در مقایسه ضرر ویپ و قلیان نباید از آن غافل شد.
ضررها و معایب سلامتی ویپ
با وجود تبلیغات گسترده درباره ایمنی ویپ، این دستگاهها نیز خالی از خطر نیستند. در بحث مقایسه ضرر ویپ و قلیان، بسیاری ویپ را سالمتر میدانند، اما تحقیقات نشان میدهد بخار حاصل از آن حاوی مواد مضری مانند فرمالدئید و آکرولئین است که میتوانند به بافتهای تنفسی آسیب برسانند و خطر بیماریهای ریوی را افزایش دهند. استفاده مداوم از ویپ ممکن است منجر به وابستگی نیکوتینی، افزایش ضربان قلب و اختلال در رشد مغز شود. همچنین، جذابیت طعمدهندهها و ظاهر ویپ، احتمال عادتسازی را در نوجوانان بالا میبرد. درمجموع، اگرچه ویپ فاقد دود ناشی از احتراق است، اما بخارهای شیمیایی آن نیز ریسکهای قابلتوجهی به همراه دارند و نباید در مقایسه ضرر ویپ و قلیان نادیده گرفته شوند.
ضررها معایب سلامتی قلیان
ظاهر سنتی و زیبای قلیان، نباید ما را از آسیبهای جدی آن غافل کند. دود قلیان حاوی مقادیر زیادی مونوکسیدکربن، فلزات سنگین و ترکیبات سرطانزاست که از سوختن ذغال و تنباکو تولید میشوند و برخلاف باور رایج، عبور آن از آب تأثیر چندانی در کاهش این مواد ندارد. مصرف منظم قلیان میتواند زمینهساز بیماریهای قلبی، ریوی، نارسایی کلیه و حتی مشکلات باروری شود. مدتزمان طولانی مصرف در هر وعده نیز باعث ورود نیکوتین بیشتری به بدن نسبت به سیگار میشود. از سوی دیگر، در مکانهای عمومی، استفاده مشترک از شلنگ، احتمال انتقال آلودگیهای دهانی و بیماریهای واگیردار را بالا میبرد.
ضرر قلیان بیشتر است یا ویپ؟
ضرر قلیان بیشتر است یا ویپ؟
پاسخ این سؤال ساده نیست و به عوامل زیادی بستگی دارد: مدت زمان مصرف، دفعات استفاده، ترکیبات مورد استفاده و شرایط بهداشتی. اما بهطور کلی، قلیان بهدلیل وجود ذغال، حجم بیشتر دود و مصرف طولانیتر، آسیبهای بیشتری برای سیستم تنفسی، قلب و عروق دارد. از طرفی، ویپ نیز با بخارهای شیمیایی و امکان جذب سریع نیکوتین، ریسکهای خاص خود را دارد. درواقع با مقایسه ضرر ویپ و قلیان، میتوان اذعان داشت که هیچکدام گزینهای بیضرر نیستند.
با وجود تفاوتهای فنی و ظاهری، ویپ و قلیان هر دو با خطرات قابلتوجهی برای سلامت همراه هستند. قلیان بهدلیل مصرف طولانیمدت، سوختن ذغال و تولید دود بیشتر، ترکیبات آسیبزاتری وارد بدن میکند، درحالیکه ویپ نیز با بخارهای شیمیایی و وابستگی نیکوتینی، ریسکهای خاص خود را دارد. در این میان، رعایت بهداشت و استفاده از لوازم جانبی استاندارد، بهویژه در محیطهای عمومی، اهمیت بالایی دارد. استفاده از شلنگ قلیان یکبار مصرف یکی از روشهای مؤثر برای کاهش احتمال انتقال بیماری و ارتقای تجربه مصرف است.
